Vegetarisme en veganisme is de dag van vandaag gelukkig geen ‘raar’ begrip meer.
Deze veranderingen in het eetpatroon kennen immers een positieve impact op de gezondheid (minder risico op chronische ziektes) én het milieu. De aanmoedigingen om te kiezen voor meer plantaardige in plaats van dierlijke bronnen op het menu zijn overal voelbaar:
- De voedingsdriehoek bijvoorbeeld geeft de voorkeur aan plantaardige voeding als basis zoals fruit, groenten, peulvruchten, noten en volle granen: goed voor de gezondheid én het milieu.
- Vele gezondheidsinstanties bijvoorbeeld zetten mensen aan tot flexitarisme want elke dag vlees eten is niet nodig: de verhouding tussen dierlijke en plantaardige eiwitbronnen is vandaag 60:40. Het doel is om tegen 2030 deze verhouding om te draaien: 40% dierlijke eiwitbronnen en 60% plantaardige eiwitbronnen. Dit noemt men in Vlaanderen de befaamde eiwitshift.
Maar elk voordeel kent ook zijn nadelen:
*Meer en meer ziet men verschillende vormen van vegetarisch dieet opduiken, gaande van flexitariër, pescotariër tot veganist. In de praktijk is het vaak niet duidelijk voor de consument welke essentiële nutriënten je nodig hebt als je geen of minder dierlijke producten eet. Want de aanbevelingen zijn verschillend naargelang de aard van het dieet, maar toch is er vaak een constante rode draad.
*Daarenboven: hoe meer voedingsgroepen je schrapt van je menu, hoe meer kans je loopt op tekorten. Want er zitten ook wel essentiële voedzame nutriënten in deze dierlijke producten, die we niet altijd (volledig) uit plantaardige bronnen halen of opnemen. Voedingsstoffen die de nodige aandacht vragen bij een plantaardig dieet omwille van beperkte inname of moeilijkere opname zijn omega 3 vetzuren (EPA en DHA), vitamine D, calcium, vitamine B12, ijzer, zink en jood.
*Door voedingsgroepen uit te sluiten, heb je meer blootstelling aan mycotoxines, anti-nutriënten, fyto-oestrogenen en zware metalen. Variatie is bij dit dieet nog belangrijker.
In 2021 werd daarom een advies uitgebracht door de Hoge GezondheidsRaad (HGR) om wat helderheid te scheppen rond vegetarische voeding. Op basis van deze richtlijn is Pure Veggie ontstaan.
Als zorgverlener is het belangrijk om vegetariërs en veganisten te begeleiden naar een gezond én gevarieerd eetpatroon dat alle benodigde voedingsstoffen bevat. Hier zijn enkele stappen die je kunt nemen om hen te helpen:
- Educatie: Zorg voor educatie over de voedingsbehoeften van vegetariërs en veganisten, inclusief de belangrijkste voedingsstoffen die ze moeten binnenkrijgen en welke voedingsmiddelen deze voedingsstoffen bevatten. Benadruk het belang van een gebalanceerd dieet en variatie in voedselkeuzes.
- Voedingsdagboek: Help vegetariërs en veganisten bij het plannen van gezonde maaltijden die alle benodigde voedingsstoffen bevatten. Moedig hen aan om een breed scala aan voedingsmiddelen op te nemen, zoals fruit, groenten, peulvruchten, volle granen, noten, zaden, tofu en andere plantaardige eiwitbronnen.
- Voedingsadvies met supplementen: Geef specifiek voedingsadvies om ervoor te zorgen dat vegetariërs en veganisten voldoende eiwitten, ijzer, calcium, vitamine B12, omega-3 vetzuren en andere essentiële voedingsstoffen binnenkrijgen. Bespreek mogelijke bronnen van deze voedingsstoffen en eventuele supplementen die nodig kunnen zijn.
- Monitoring en follow-up: Blijf de voedingsstatus van vegetariërs en veganisten monitoren en plan regelmatige follow-upafspraken om hun dieet te evalueren, eventuele tekorten aan te pakken en eventuele vragen of zorgen te bespreken.
- Samenwerking met andere professionals: Werk indien nodig samen met diëtisten, voedingsdeskundigen en andere gezondheidsprofessionals om vegetariërs en veganisten de best mogelijke begeleiding te bieden. Eventueel kan u doorverwijzen naar de arts om een bloedanalyse uit te voeren (analyse van vitamine B12, ijzer, vitamine D)
Let wel: het veganistisch dieet wordt niet aanbevolen voor zwangere en lacterende vrouwen, zuigelingen en peuters. Deze groepen zijn niet compatibel met voedingswijzen die beperkt zijn in hoeveelheid of beperkt in kwaliteit. Het is immers moeilijk om het veganistisch eetpatroon in evenwicht te brengen, complex uit te voeren en een strikte opvolging is aangewezen. Geef nodige aandacht ook aan ouderen. Ouderen eten vaak minder, maar tegelijkertijd kennen ze een minder goede spijvertering en kan de opname hieronder lijden.
Conclusie uit het HGR rapport: ‘Voor het vegetarisme, zoals voor elk ander dieet, geldt een gouden regel, namelijk de keuzes zo veel mogelijk variëren: de waaier van geconsumeerde plantensoorten uitbreiden, de bronnen diversifiëren, combinaties van producten afwisselen. Deze praktijk matigt het risico van overmatige blootstelling aan ongewenste contaminanten en vereenvoudigt tegelijkertijd het bereiken van een voedingsevenwicht en de garantie van een volledige nutriëntendekking.’